براي شناخت وضعيت مسكن، شاخصهاي متعددي وجود دارد، از جمله ميتوان به شاخصهايي چون كيفيت ساختمان (نوع مصالح مورد استفاده)، نحوه تصرف واحدهاي مسكوني، قدمت واحدهاي مسكوني و غيره اشاره كرد. در اين جا تعدادي از شاخصهاي مسكن به طور مختصر مورد بررسي قرار ميگيرد.

كيفيت واحدهاي مسكوني

اين شاخص با تعيين نوع مصالح مورد استفاده در سه گروه مصالح با دوام، مصالح نيمه بادوام و مصالح كم دوام تعريف ميشود. از مجموع واحدهاي مسكوني واقع در نقاط شهري در سال 1375، 79 درصد مصالح مورد استفاده بادوام، 15 درصد نيمه بادوام و 6 درصد كم دوام بوده‌اند. بالاترين كيفيت واحدهاي مسكوني به نقاط شهري استان تهران (96 درصد مصالح بادوام) و پائين‌ترين آن به استان گيلان (23 درصد مصالح بادوام) اختصاص دارد (مركز آمار ايران ، 1375).

قدمت واحدهاي مسكوني

قدمت واحدهاي مسكوني در پنج گروه نوساز (كمتر از يك سال)، يك تا پنج سال، پنج تا ده سال، ده تا بيست سال و بيست سال و بيشتر تقسيم‌بندي ميشود كه ساختمانهاي ده تا بيست سال بالاترين درصد واحدهاي مسكوني نقاط شهري كشور (37 درصد) و ساختمانهاي نوساز، پائين‌ترين ميزان آن را (2 درصد) به خود اختصاص داده‌اند. همچنين قدمت 17 درصد واحدهاي مسكوني يك تا پنج سال، 19 درصد پنج تا ده سال و 24 درصد بيست سال و بيشتر از آن ميباشد.

نحوه تصرف واحدهاي مسكوني

اين شاخص نيز به پنج گروه ملكي عرصه و اعيان، ملكي اعيان، اجاره‌اي، در برابر خدمت و مجاني تقسيم مي شود. در نقاط شهري كل كشور، 63 درصد واحدهاي مسكوني داراي مالكيت عرصه و اعيان است و نحوه تصرف 3 درصد واحدهاي مسكوني در برابر خدمت مي باشد. همچنين نحوه تصرف 21 درصد واحدهاي مسكوني اجاره‌اي، 9 درصد مجاني و 5 درصد ملكي اعيان مي باشد. بررسي شاخص نحوه تصرف واحدهاي مسكوني نشان مي دهد كه بالاترين ميزان مالكيت عرصه و اعيان به استان اردبيل (77 درصد) و پائين‌ترين آن به خراسان (50 درصد) اختصاص دارد.

قيمت زمين و مسكن

متوسط قيمت يك مترمربع زمين ساختمانهاي كلنگي در 21 شهر منتخب در سال 1377، طيفي از حداقل 200 هزار ريال (كرمان) تا حداكثر 368/1 هزار ريال (تهران) را شامل ميشود. پس از تهران، قيمت يك مترمربع زمين در شهرهاي اصفهان، مشهد، شيراز و كرج به ترتيب با 790 ، 636، 572 و 508 هزار ريال بالاترين رقم را به خود اختصاص داده است.
افزايش قيمت زمين طي سالهاي 1373 الي 1377 در 21 شهر منتخب، نوسان قابل توجهي را نشان ميدهد، به طوري كه قيمت زمين در شهر مشهد با 300 درصد افزايش از 212 هزار ريال در سال 1373 به 636 هزار ريال در سال 1377 رسيده است. در مقابل، كمترين ميزان افزايش قيمت زمين در شهر كرمان ديده ميشود كه از 126 هزار ريال در سال 1373 به 200 هزار ريال در سال 1377 (افزايشي معادل 158 درصد) رسيده است. متوسط قيمت زمين در شهر تهران طي اين 5 سال، از 558 هزار ريال به 368/1 هزار ريال افزايش يافته كه معادل 245 درصد رشد داشته است.

متوسط قيمت يك مترمربع زيربناي واحدهاي مسكوني با قيمت زمين در 21 شهر منتخب انطباق كامل ندارد.
در زمينه اين شاخص ، متوسط بالاترين قيمت يك مترمربع زيربناي واحد مسكوني (558/1 هزارريال) در سال 1377 به شهر تهران تعلق دارد. پس از آن شهرهاي قزوين (908 هزار ريال)، اصفهان (906 هزارريال)، رشت (848 هزار ريال) و كرج (834 هزار ريال) قرار ميگيرند. پائين‌ترين قيمت زيربنا نيز به شهرهاي اروميه (406 هزار ريال) و يزد (470 هزار ريال) اختصاص مي‌يابد.

خانوار در واحد مسكوني

شاخص خانوار در واحد مسكوني طي دو دهه(1365 ـ 1355 و 1375 ـ 1365) بهبود قابل توجهي يافته است. در سال 1355 در هر واحد مسكوني 37/1 خانوار ساكن بوده است كه در سال 1365 به 18/1 و در سال 1375 به 15/1 خانوار كاهش يافته است. در بين استانهاي كشور سيستان و بلوچستان بالاترين رقم اين شاخص را (26/1 خانوار در هر واحد مسكوني) به خود اختصاص داده است و استان يزد مطلوب‌ترين وضعيت را (06/1 خانوار در واحد مسكوني) در سال 1375 دارا ميباشد.

نفر در اتاق

اين شاخص نيز طي سه دوره سرشماري روند مطلوبي داشته است به طوري كه نفر در اتاق در سال 1355 ، برابر 84/1 بوده است و در سالهاي 1365 و 1375 ، به 52/1 و 31/1 نفر كاهش يافته است.
اين شاخص ، همانند خانوار در واحد مسكوني ، در استانهاي يزد و سيستان و بلوچستان ، پائين‌ترين (02/1) و بالاترين (77/1) رقم را به خود اختصاص داده است (مركز آمار ايران، 1375).

اتاق در واحد مسكوني

تعداد اتاق در واحدهاي مسكوني نقاط شهري كشور، همانند دو شاخص مسكن پيش گفته ، بهبود يافته است. اين رقم كه در سال 1355 برابر 55/3 بوده است، در سال 65 به 76/3 و در سال 75 به 01/ 4 افرايش يافته است. استانهاي فارس و يزد (62/4) و پس از آنها سمنان (6/4) ، بهترين وضعيت را در ميان ساير استانها دارا مي‌باشند و پائين‌ترين رقم اتاق در واحد مسكوني به استان قم (44/3) اختصاص دارد. در استان تهران شاخص مذكور در سال 1365 طي يك دهه از 93/3 به 76/3 كاهش يافته ولي مجدداً در سال 75 به 84/3 افزايش يافته است.

نفر در واحد مسكوني

يكي از شاخصهاي مورد استفاده براي شناخت وضعيت موجود مسكن، نفر در واحد مسكوني است كه با شاخص خانوار در واحد مسكوني و بعد خانوار ارتباط مستقيم دارد. بررسي شاخص نفر در واحد مسكوني طي سه دوره سرشماري نشان ميدهد كه تعداد نفر در هر واحد مسكوني نقاط شهري كشور، در سال 1355 برابر 54/6 نفر بوده است كه در سال 1375 به 24/5 نفر كاهش يافته است. اين امر نيز مبين بهبود وضعيت مسكن در نقاط شهري كشور ميباشد. شاخص مسكن رامي توانيد درسايتدلفين وست ببينيد بالاترين رقم نفر در واحد مسكوني در استان سيستان و بلوچستان (43/7) و پائين‌ترين آن در استانهاي تهران (68/4) و يزد (74/4) ديده ميشود.

به طور كلي و براساس بررسي شاخصهاي مسكن در نقاط شهري كشور ميتوان گفت كه اين شاخصها طي دو دهه بعد از انقلاب اسلامي در مقايسه با دوران قبل از انقلاب (1355)، بهبود قابل توجهي يافته است، گرچه هنوز هم براي افزايش كيفيت و كميت هر يك از شاخصهاي مسكن تلاش ميشود. بهبود وضعيت كيفي مسكن در هر يك از شاخصهاي مسكن مشهود است و به نظر ميرسد كه در آينده ، افقهاي روشني براي كاهش معضلات مسكن در سطح كشور گشوده شود.

منبع