مدل TTM چيست؟

بورس اوراق بهادار در ايران از سال ۱۳۴۶ با تعداد معدودي از شركت شروع به كار كرد و به تدريج توسعه يافت اما با وقوع انقلاب اسلامي در سال ۱۳۵۷ و پس از آن آغاز جنگ تحميلي در ايران تا سال ۱۳۶۸ هيچ فعاليتي نداشت و با پايان يافتن جنگ به تدريج با شروع فعاليت‌هاي عمراني بورس نيز فعاليت خود را از سر گرفت و با افزايش تعداد شركت‌هاي پذيرفته‌شده در بورس رونق گرفت. تا قبل از سال ۱۳۸۴ و تصويب قانون جديد اوراق بهادار در مجلس معاملات به شكل سنتي و حضور معامله گران اصلي بازار بورس در تالار شيشه‌اي خيابان حافظ انجام مي‌گرفت. ولي پس از تصويب قانون مزبور و ورود الكترونيك در بورس ماهيت اطلاعات موجود در سايت نيز تغييرات عمده‌اي پيدا كرد و يكي از خدمات اصلي اطلاعات موجود در سايت TSETMC به عنوان مرجع اصلي معاملات بازار بورس بوده است. يكي از اطلاعات اصلي موجود در اين سايت، سود هر سهم يك شركت(EPS) و نسبت قيمت به درآمد(P/E) براي هر سهم بوده است كه به شدت مورد توجه معامله گران بوده است. در اين مقاله به اين قسمت مهم و حياتي و تغييرات به وقوع پيوسته در آن و توضيح مدل TTM مي‌پردازيم.

★ سود هر سهم يا EPS چيست

همان‌طور كه استحضار داريد يكي از انواع صورت‌هاي مالي شركت‌ها، صورت سود و زيان است. در واقع صورت سود و زيان نمايانگر عملكرد يك شركت در طي يك دوره زماني است كه محصول نهايي آن سود( زيان) خالص است. در تصوير زير يك نمونه از صورت سود و زيان شركت پتروشيمي زاگرس را مشاهده مي‌فرماييد.

همان‌طور كه مي‌بينيد سود خالص پس از كسر ماليات در دوره ۹ ماهه سال ۱۳۹۷ معادل ۳۳۴۴۲ ميليارد ريال بوده است. سود هر سهم نمايانگر عملكرد يك شركت بورسي است كه از تقسيم سود خالص پس از كسر ماليات به تعداد سهام شركت به دست مي‌آيد. از آنجايي كه تعداد سهام شركت پتروشيمي زاگرس ۲٫۴ ميليارد سهم است سود هر سهم آن ۱۳۹۳۴ ريال خواهد بود.

۳۳۴۴۲۲۰۳۰۰۰۰۰۰ / ۲۴۰۰۰۰۰۰۰۰ = ۱۳۹۳۴

حال كه با مفهوم EPS آشنا شديد بايستي به اين نكته توجه داشته باشيد كه تمامي معامله گران به دنبال برآورد سود هر سهم سال آينده يك شركت هستند تا در صورتي كه احتمال افزايش سود هر سهم وجود داشته باشد اقدام به خريد سهام اين شركت‌ها نمايند و تحليلگران بنيادي با استناد به مجموعه‌اي از داده‌هاي اقتصادي و پيش‌بيني آينده شركت‌ها, سود هر سهم سال‌هاي آتي شركت‌ها را برآورد مي‌كنند. اهميت اين موضوع باعث شده است كه در صفحه هر نماد بورسي اطلاعاتي در مورد سود هر سهم(EPS) آن شركت درج گردد.

★ نسبت قيمت به درآمد هر سهم يا P/E چيست؟

اين نسبت همان‌طور كه از نام آن پيداست از تقسيم قيمت جاري( اصطلاحاً به آن قيمت تابلوي سهم مي‌گويند) سهم بر سود هر سهم به دست مي‌آيد.لازم به ذكر است كه در تمام دنيا استفاده از نسبت قيمت به درآمد هر سهم رايج است و به نوعي جزو ابزار رايج نزد تمامي معامله گران است. عموماً معامله گران از نسبت قيمت به درآمد هر سهم(Price/Earnings) ميانگين بازار در محاسبه ارزش ذاتي شركت‌ها استفاده مي‌كنند. هم‌چنين در بازار بورس ايران نيز استفاده از اين نسبت به عنوان ابزار رايج تحليلگران بنيادي ياد مي‌شود و همواره در كنار برآورد دقيق سود هر سهم به عنوان اصلي‌ترين فاكتور, تلاش مي‌كنند تا با تخمين دقيق نسبت P/E بتوانند دقيق‌ترين برآورد را از ارزش ذاتي شركت‌ها داشته باشند. توجه داشته باشيد كه رايج‌ترين شيوه ارزش‌گذاري در بين تحليلگران بنيادي از رابطه زير به دست مي‌آيد:

سود هر سهم برآوردي * قيمت به درآمد هر سهم برآوردي = ارزش ذاتي سهم

بنابراين همان‌طور كه از متون فوق برداشت مي‌شود نسبت P/E نيز به عنوان يكي ديگر از متغيرهاي اثرگذار مطرح است. حال كه با مفهوم و اهميت جايگاه تحليلي EPS و P/E نزد تحليلگران آشنا شديد به روند تغييرات اين دو مي‌پردازيم.

★ سود هر سهم در مدل TTM

قبل از بهمن ۱۳۹۶ سازمان بورس شركت‌هاي بورسي را ملزم كرده بود تا گزارش پيش‌بيني عملكرد خود را منتشر نمايند. به همين دليل شركت‌هاي بورسي و فرابورسي در چندين مرحله اين گزارش را منتشر مي‌كردند. در گام اول يك ماه مانده به شروع دوره مالي جديد پيش‌بيني از عملكرد سال مالي بعد خود منتشر مي‌كردند و پس از آن متناسب با هر گزارش ميان‌دوره‌اي گزارش پيش‌بيني خود را بازنشر مي‌كردند و بسته به شرايط سود هر سهم پيش‌بيني خود را افزايش( تعديل مثبت ) و يا كاهش( تعديل منفي) مي‌دادند و با هر تغيير در گزارش پيش‌بيني شركت‌ها، در صورتي كه تغيير بااهميت بيش از ۲۰ درصدي انجام مي‌شد نماد را بسته و بدون محدوديت نوسان بازگشايي مي‌شد و در نتيجه عموماً تغييرات سنگيني را شاهد مي‌بوديم. اين موضوع در حالي كه سادگي محاسبات را براي سرمايه‌گذاران در پي داشت اما به دليل اينكه ديدگاه شركت در آن دخيل بود و بعضاً ممكن بود شركتي با نيت خاصي گزارش خود را تغيير دهد موجب گمراهي سرمايه‌گذاران را فراهم مي‌آورد.

توجه فرماييد تا زماني كه قانون انتشار گزارش پيش‌بيني براي شركت‌ها پابرجا بود آخرين سود هر سهم پيش‌بيني گزارش‌شده از سوي شركت مبناي EPS گزارش‌شده سازمان بورس قرار مي‌گرفت. ttm مخفف چيست  . اما از بهمن‌ماه ۱۳۹۶ مصوبه‌اي نزد سازمان بورس تصويب شد كه پيرو آن شركت‌ها از آن تاريخ به بعد مجاز به انتشار گزارش‌هاي پيش‌بيني عملكرد خود نبودند و هرگونه آثار مالي احتمالي در عمليات شركت را مجبور بودند در گزارش جداگانه‌اي تحت عنوان گزارش تفسيري مديريت و يا در قالب شفاف‌سازي ارائه كنند. بنابراين چون در اين حالت از EPS پيش‌بيني‌شده خبري نبود، مجبور شدند كه از مبناي ديگري جهت گزارش EPS در سايت TSETMC استفاده كنند. يكي از فرمت‌هاي جهاني گزارش EPS روشي تحت عنوان Trailing Twelve Months(دوازده ماهه گذشته) يا به اختصار TTM بوده است. اما منظور از EPS به روش TTM چيست؟ بر طبق الزامات سازمان بورس، شركت‌هاي بورسي ملزم هستند تا در هر دوره سه ماهه صورت‌هاي مالي خود را گزارش نمايند. بنابراين مي‌توان به سود هر سهم دوره‌هاي سه ماهه شركت‌ها دسترسي پيدا كرد. مدل TTM چنين بيان مي‌كند كه شركت‌ها را مي‌توان بر اساس EPS دوازده ماه گذشته آن(۴ دوره سه ماهه) ارزيابي كرد. براي مثال تصوير زير مربوط به صفحه سايت بورس براي شركت پتروشيمي زاگرس با نماد زاگرس است كه در تاريخ ۵ فروردين ماه ۱۳۹۸ گرفته شده است.

از آنجايي كه در آن تاريخ صورت مالي ۹ ماهه شركت منتشر شده است, بنابراين براي محاسبه سود هر سهم(EPS) 12 ماهه گذشته بايستي به ۹ ماهه ۱۳۹۷ و ۳ ماهه چهارم(فصل زمستان) سال ۱۳۹۶ شركت مراجعه كرد. همان‌طور كه پيش از اين نيز رؤيت شد پتروشيمي زاگرس در دوره ۹ ماهه ۱۳۹۷ سود هر سهم ۱۳۹۳۴ ريالي را محقق كرده است. سرمايه گذاري . بر طبق محاسبات ذيل نيز سود هر سهم فصل زمستان ۱۳۹۶ شركت نيز معادل ۳۵۶۶ ريال بوده است.

سود هر سهم ۱۲ ماهه ۱۳۹۶ : ۸۱۲۴ ريال

سود هر سهم ۹ ماهه ۱۳۹۶: ۴۵۵۸ ريال

سود هر سهم ۳ ماهه چهارم سال ۱۳۹۶:

۸۱۲۴ – ۴۵۵۸ = ۳۵۶۶

سود هر سهم ۹ ماهه ۱۳۹۷ : ۱۳۹۳۴ ريال

سود هر سهم به روش TTM

۱۳۹۳۴ + ۳۵۶۶ = ۱۷۵۰۰

همان‌طور كه مشاهده مي‌فرماييد سود هر سهم گزارش‌شده در سايت بورس اوراق بهادار ۱۷۵۰۰ ريال گزارش شده است. اين رويه براي تمامي شركت‌ها انجام مي‌شود.

★ نسبت p/e هر سهم به روش TTM

حال كه شيوه برآورد سود هر سهم به روش TTM را فراگرفتيد، به توضيح نسبت قيمت به درآمد هر سهم در اين روش مي‌پردازيم. همان‌طور كه پيش از اين نيز مطرح شد نسبت P/E از تقسيم قيمت جاري سهم به سود هر سهم به دست مي‌آيد. تا قبل از اجرايي شدن مدل TTM از سود هر سهم پيش‌بيني‌شده كه شركت‌ها ارائه مي‌دادند استفاده مي‌شد. اما با اجرايي شدن مدل TTM از سود به‌دست‌آمده ناشي از روش مزبور, استفاده مي‌شود. در مثال ما, قيمت پتروشيمي زاگرس ۶۱۱۹۰ ريال بوده است. ازآنجايي‌كه سود هر سهم به روش جديد ۱۷۵۰۰ ريال به دست آمده است نسبت P/E در تاريخ ۵ فروردين ۱۳۹۸ براي پتروشيمي زاگرس برابر ۳٫۴۹ مي‌شود:

قيمت جاري سهم پتروشيمي زاگرس : ۶۱۱۹۰ ريال

سود هر سهم به روش TTM : ۱۷۵۰۰ ريال

نسبت قيمت به درآمد هر سهم پتروشيمي زاگرس:

۶۱۱۹۰ / ۱۷۵۰۰ = ۳٫۴۹

✖ نكات مهمي كه بايد در رابطه با مدل TTM بدانيد

① يكي از مزيت‌هاي مدل TTM اين است كه به ما مقدار سود هر سهم را با فرض عدم‌تغيير شرايط در آينده نشان مي‌دهد. در نتيجه اگر شرايط بهتري رقم بخورد قطعاً سود هر سهم در روش TTM افزايش پيدا خواهد كرد و اين موضوع نمايانگر پتانسيل‌هاي صعود در آينده خواهد بود. همان‌طور كه گفتيم اين روش مجموع سودهاي هر سهم چهار دوره سه ماهه گذشته سهم را نشان مي‌دهد. بنابراين اگر در دوره سه ماهه اخير عملكرد شركت بهبود پيدا كند مقدار EPS گزارش‌شده افزايش پيدا خواهد كرد. 

② اين روش براي شركت‌هايي كه روند سودسازي آن‌ها با نوسان زيادي همراه است كارا نيست. براي مثال شركتي مانند سايپا كه در برهه‌اي سود هر سهم محدود و در برهه‌اي ديگر زيان مي‌سازد قطعاً اين روش كارايي خود را از دست مي‌دهد.

③ اين روش براي شركت‌هايي كه با دگرگوني بزرگي در فعاليتشان روبه‌رو مي‌شوند، كارايي خود را از دست مي‌دهد. براي مثال شركت صنعتي دريايي ايران با نماد خصدرا تا سال‌هاي متمادي زيانده بوده است.  آموزش سرمايه گذاري   اما با تغييرات بنيادي كه در شركت رخ داد، اين شركت در سال ۱۳۹۵ سودآور شد. اگر اين روش در آن سال نيز حكم‌فرما بود نمي‌توانست اطلاعات تحليلي مناسبي را به سرمايه‌گذاران مخابره كند.

منبع